Een terugblik op de reis naar Lesbos
Fotografe Tony Dočekal is deze maand met Sheltersuit afgereisd naar Lesbos om de situatie in de kampen vast te leggen en pakken uit te delen aan kinderen in nood. Zij was mee omdat Sheltersuit, naast het uitdelen van pakken, de problematiek in de vluchtelingenkampen een gezicht wil geven. Op de eilanden zitten duizenden kinderen noodgedwongen vast omdat zij Europa niet in mogen. De eilanden zijn niet berekend op zo'n grote toestroom van mensen. De leefomstandigheden worden steeds schrijnender nu de temperaturen dalen. Samen met UNICEF heeft Sheltersuit 879 pakken uitgedeeld aan kinderen in nood.
Eerste keer naar een vluchtelingenkamp
Voor Sheltersuit heeft Tony al veel reizen gemaakt. Ze heeft geholpen om pakken uit te delen in New York, Chicago, Dortmund en Kaapstad. Dit was haar eerste reis naar een vluchtelingenkamp. Ze maakte de vlucht samen met Bas, de oprichter van Sheltersuit. "Bas heeft me in het vliegtuig al geprobeerd voor te bereiden op wat ik zou gaan zien. Dat was eigenlijk niet te doen. De uitzichtloosheid en de grimmige sfeer die in de kampen heerst is heel schrijnend. Het ruikt er vreemd. Hoe het ruikt als duizenden mensen zo dicht op elkaar leven, het is een soort vuilnisbelt. Het is heel naar."
Kinderen in nood
Sheltersuit heeft recent speciale pakken ontwikkeld voor kinderen in nood. Er zijn verschillende varianten zoals trappelzakken, looppakjes vergelijkbaar met kinderskipakken en er is een kindereditie van de Sheltersuit gemaakt. Dit is een afritsbare jas met slaapzak waarin ook kan worden geslapen door oudere kinderen.
Deze pakken zijn gemaakt omdat het leed voor kinderen groot is in vluchtelingenkampen. Totaal zitten er meer dan 37.000 kinderen vast in Griekenland. Naast gezinnen zijn er ook veel kinderen zonder ouders die vaak zwaar getraumatiseerd zijn. Meer dan de helft is jonger dan 12 jaar blijkt uit cijfers van UNICEF.
De Safe Zone
De kinderen die het meeste hebben meegemaakt zitten in de Safe Zone. Dit is een gedeelte in kamp Moria voor onbegeleide minderjarigen, waar UNICEF toezicht houdt. Hier heeft Sheltersuit kinderpakken uitgedeeld. "We kwamen hier maandagochtend voor het eerst. In de Safe Zone zitten weeskinderen, kinderen met trauma's en kinderen die hun ouders uit het oog zijn verloren tijdens de gevaarlijke reis naar Europa. Het is heel moeilijk om het leed te zien dat deze kinderen hebben meegemaakt. Je ziet het in hun gezicht. Alsof er een soort schim overheen zit. Het onbezorgde is er helemaal vanaf."
Tijdens het uitdelen hing er een gemoedelijke sfeer. "Er was vooraf verteld dat er voor iedereen een verrassing zou zijn. De laatste paar dagen had het veel geregend en waren alle kleren nat geworden. De Sheltersuits die wij bij ons hadden werden dus hartelijk ontvangen. Alle ouders waren heel blij dat hun kinderen er weer warm en droog bij liepen."
Overleven in een uitzichtloze situatie
Niet elk kind kan in de Safe Zone verblijven. Er zijn in de kampen ook veel kinderen die zichzelf moeten redden. Ook tijdens koude maanden in de winter. Veel kinderen lopen buiten in de kou zonder jas of schoenen. Wanneer de kleren eenmaal nat zijn dan drogen ze niet snel meer onder de huidige weersomstandigheden. De gezinnen wonen in de open lucht of in lekkende tenten.
Tony: "Ik moet terugdenken aan een gezin met een 11-jarig jongetje. Zij verblijven al een half jaar met hun familie in een tent in kamp Moria. Ze zijn gevlucht voor de oorlog vanuit Afghanistan. Het jongetje kreeg van ons een Sheltersuit en we vroegen hem om zijn allergrootste wens. Zijn antwoord? Ik hoop dat ik dit overleef. Niet alleen ik, maar alle kinderen die hier wonen. En als ik dit niet overleef, hoop ik dat mijn zusje dat wel doet." Het interview met hem is terug zien in het een video opgenomen door het NOS Jeugdjournaal.
Wat ik op Lesbos heb gezien – als fotografe van Sheltersuit, maar ook als Europeaan – maakt me verdrietig en boos.
Veel herinneringen
Om de problematiek een gezicht te kunnen geven is het belangrijk om echt met mensen in gesprek te gaan volgens Tony. "Er zijn veel mensen die in mijn hoofd blijven hangen als ik terugdenk aan Lesbos. Ik denk aan alle ouders en de onmogelijke keuzes die ze moeten maken. Die alles hebben achtergelaten om een gevaarlijke oversteek te maken met hun kinderen, in de hoop op een beter leven. We werden bijvoorbeeld uitgenodigd in een tent. Trots liet de man zijn tuintje zien. Hij vertelde ons dat hij een paar dagen geleden was aangevallen. Zijn vrouw moest in de nacht naar het toilet. Hij ging mee om bij te schijnen met de zaklamp van zijn mobiel. Ineens werd hij aangevallen door mannen met een mes die hem wilden beroven van zijn telefoon. Hij verdedigde zich en riep hard om hulp en gaf zijn telefoon onder geen beding af. Waarom hij de telefoon niet gaf? Dat was zijn laatste en belangrijkste bezit is. Er stonden zoveel dierbare foto’s op en het is de enige manier om in contact blijven met zijn familie. Onvoorstelbaar."
Het maakt Tony verdrietig om al deze mensen en kinderen hier vast te zien zitten en dat Europa niet op een acceptabele manier reageert. "Het lijkt wel alsof niemand weet hoe het verder moet... Het is hier gevaarlijk, onmenselijk, laat staan een plek voor kinderen."
De ervaringen en de foto's van Tony worden weergegeven in dit artikel. Ook is haar verhaal uitgebracht als podcast in de serie Sheltersuit Stories. Beluister de podcast via iTunes, Spotify of Google.
