Wat zie je als je naar een dakloze kijkt?

Simone Schoemaker werkt bij Tot Heil des Volks, kortweg THDV. Ze is daar teamleider communicatie. Het motto van deze christelijke organisatie is: "Wat zie je?". Wat zie jij als je kijkt naar een prostituee, een verslaafde of een dakloze? Kun jij je vooroordelen overwinnen en contact maken met deze kwetsbare mensen? We hebben 5 sheltersuits uitgedeeld in de Jordaan. Een cameraploeg van de Duitse ARD was erbij!

"Ik zal vannacht aan jullie denken als ik warm slaap!" zei dakloze Ruud nadat hij zijn opvangpak in ontvangst had genomen. De Amsterdammer is al sinds 1984 dakloos. Tot nu toe warmde hij zichzelf met veel alcohol voordat hij naar bed ging. Nu heeft hij een comfortabel sheltersuit dat hem en een aantal van zijn waardevolle bezittingen echt beschermt tegen de kou. Een andere stadsbewoner kreeg ook een schuilpak. Zij en de THDV-medewerkers vertelden hun verhaal voor de camera van ARD. THDV bewaart de resterende 3 pakken voorlopig, omdat er in de winter naar verwachting meer mensen om hulp zullen vragen.

Strenge blikken, verfrommelde kleren

Simone maakte vier jaar geleden de overstap naar de THDV. Ze werd teamleider communicatie. Voor het eerst kwam ze in contact met andere doelgroepen van de organisatie: Verslaafden, kinderen in armoede en daklozen. Voor die laatste groep zijn er twee opvanghuizen. "We hebben een kleine huiskamer in de rosse buurt. Het is een plek voor een gezellig praatje of een spelletje. We serveren er ook warme maaltijden." Simone legt uit dat de opvang in de Jordaan groter is. "Je kunt er douchen en we delen ook schone kleren uit."

De teamleider geeft toe dat ze in het begin niet veel sympathie had voor de daklozen. Toen ze de opvang voor het eerst binnenkwam, was ze overweldigd. Gezichten zonder make-up en borstelige wenkbrauwen staarden haar aan. Hoe moest ze een gesprek beginnen met deze mannen in verfrommelde kleren? Een collega raadde haar aan om gewoon aan tafel te gaan zitten. "Ik moest even tot mezelf komen, maar we raakten al snel aan de praat." Simone's onbehagen verdween snel. Ze zat aan tafel met mensen die eigenlijk niet anders waren dan zij.

Onzichtbaar onder de mensen

Als er eenmaal contact is, groeit het vertrouwen langzaam. De mannen laten meer van zichzelf zien. Op een dag hielp een dakloze man met koffie schenken in de opvang. "Hallo, Simone," zei hij toen ze binnenkwam. Simone keek hem aan, maar herkende hem niet. Had ze hem eerder ontmoet? De man stelde zich voor als Piet en er ontstond een gesprek over namen.

Piet zei dat mensen hem gewoon voorbij lopen op straat. Ze doen alsof hij niet bestaat en die pijn gaat diep. "Sindsdien is het belangrijker voor me geworden om namen te onthouden, omdat een naam deel uitmaakt van iemands identiteit. Mensen willen gezien worden voor wie ze zijn, niet voor wat ze zijn." Deze persoonlijke benadering is een principe bij THDV. "Daklozen zijn geen nummers waar we eten voor zetten. De focus ligt altijd op contact."

Verbinding vinden is moeilijk

Volgens Simone werkt het Nederlandse "systeem" efficiënt. Vooral voor mensen die alles onder controle hebben. De problemen beginnen als je door de mazen van het net valt. Je moet bijvoorbeeld geregistreerd zijn om een nieuwe ID-kaart aan te vragen. Je hebt een adres nodig voor sociale voorzieningen. Wanneer je een postadres aanvraagt, nemen schuldhulpverleners, justitie en andere instanties contact met je op.

Bovendien zijn veel officiële brieven geschreven in technisch, bureaucratisch jargon. "Wat ik wil zeggen is dat het leven van veel daklozen al chaotisch is. Deze mensen hebben zeker niet de bewijzen en papieren die ze nodig hebben netjes opgeborgen of opgeslagen op hun computer. Als je eenmaal uit het systeem valt, is het moeilijk om weer aansluiting te vinden."

Simone herinnert zich een jonge vrouw die haar identiteitsbewijs kwijt was. Al het papierwerk en de omgang met de autoriteiten was ook voor haar te ingewikkeld. Ze kwam uit een problematische familie, had trauma's en was dakloos. Voor zo'n vrouw is de straat een gevaarlijke plek. "Maak je geen zorgen om mij, ik red me wel," zei ze tegen Simone. De jonge vrouw kwam nog een paar keer naar de opvang. Niemand weet wat er met haar gebeurd is. "Deze onzekerheid is moeilijk te dragen voor ons, maar je moet het kunnen loslaten. Anders ben je niet geschikt voor dit werk."

Maak het persoonlijk en herkenbaar

Als communicatiedeskundige ziet Simone zichzelf vooral als een verhalenverteller. Voor de coronaviruscrisis ging ze naar kerken, scholen en andere organisaties om over het werk van THDV te praten. "Met persoonlijke verhalen kun je mensen raken en bewuster maken van de problemen."

Ze leidt ook groepen door de straten en steegjes van Amsterdam. "Tijdens deze wandeling door verschillende buurten praat ik over het leven van de mensen die we ondersteunen." Tijdens de wandeling zei een rijke man uit een kring van zakenmensen dat er in Nederland geen armoede is.

"Ik zal hem eens pakken," dacht Simone na deze opmerking. "Misschien is er geen armoede in jouw bubbel. Maar als zo'n zakenman na een rondleiding met een nieuwe blik naar huis gaat, dan heb ik mijn werk goed gedaan. Armoede en het probleem van dakloosheid horen helaas bij ons rijke land."